آیه 5 سوره ابراهیم
| <<4 | آیه 5 سوره ابراهیم | 6>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و ما موسی عمران را با آیات خود (با تورات و معجزات، بر فرعونیان) فرستادیم که قومت را از ظلمات (جهل و گمراهی) بیرون آور و به عالم نور رسان و روزهای خدا را به یاد آنها آور، که در این یادآوری بر هر شخصی که صبور و شکرگزار است دلایل روشنی نهفته است (ایّام اللّه را برخی به ایام عهد الست و روزگار عالم ذر، و برخی به ایام ظهور پیغمبران و برخی حوادث عظیم لطف بر مؤمنان و قهر بر کافران تفسیر کرده‌اند).
و همانا موسی را با نشانه های خود فرستادیم [و به او وحی کردیم] که قوم خود را از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون آور و روزهای خدا را [که روزهای رحمت، عذاب، پیروزی و شکست است] به آنان یادآوری کن، بی تردید در این روزهای خدا برای هر شکیبای سپاس گزاری نشانه هایی [از توحید، ربوبیّت و قدرت خدا] است.
و در حقيقت، موسى را با آيات خود فرستاديم [و به او فرموديم] كه قوم خود را از تاريكيها به سوى روشنايى بيرون آور، و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن، كه قطعاً در اين [يادآورى]، براى هر شكيباىِ سپاسگزارى عبرتهاست.
موسى را با آيات خود فرستاديم كه: قوم خود را از تاريكى به روشنايى بيرون آر، و روزهاى خدا را به يادشان بياور. و در اين براى هر شكيباى شكرگزار، عبرتهايى است.
ما موسی را با آیات خود فرستادیم؛ (و دستور دادیم:) قومت را از ظلمات به نور بیرون آر! و «ایّام اللّه» را به آنان یاد آور! در این، نشانه‌هایی است برای هر صبر کننده شکرگزار!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
صبار: صبر: خويشتن دارى. صابر: خويشتندار. صبّار: بسيار خويشتندار.
شكور: صيغه مبالغه است. يعنى: بسيار سپاسگزار. در قرآن در وصف خدا و بنده آمده است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ «5»
همانا موسى را همراه معجزاتى (به سوى مردم) فرستاديم (و به او گفتيم:) قومت را از تاريكى‌ها به سوى نور خارج ساز و روزهاى (نزول قهر يا لطف) خدا را به آنان يادآورى كن، همانا در اين (يادآورى) براى كسانى كه صبر و مقاومت و سپاس فراوان داشته باشند نشانه‌هايى از قدرت الهى است.
نکته ها
در روايات، روز ظهور حضرت مهدى عليه السلام و روز رجعت و روز قيامت را از مصاديق «ايّام اللَّه» گفته‌اند. «1»
«1». نورالثقلين
جلد 4 - صفحه 387
پیام ها
1- انبيا بايد معجزه داشته باشند. أَرْسَلْنا ... بِآياتِنا
2- هدف كلّى انبيا، يكى است. خداوند در آيه اوّل اين سوره به پيامبر اسلام، و در اين آيه به حضرت موسى مى‌فرمايد: مردم را از تاريكى‌ها خارج كنيد و به نور هدايت نماييد. «أَخْرِجْ قَوْمَكَ»
3- اوّلين حوزه‌ى مأموريّت انبيا، قوم خودشان است. «قَوْمَكَ»
4- راه نجات مردم از ظلمات، ياد قهر وقدرت خدا نسبت به ستمگران و توجّه به الطاف اونسبت به گذشتگان است. «ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ»
5- توجّه به تاريخ، زمينه‌ى صبر و شكر را در انسان به وجود مى‌آورد. يادآورى مصيبت‌ها و تلخى‌هاى گذشته و برطرف شدن آنها، انسان را به شكر وادار مى‌كند. توجّه به پايدارى امّت‌ها و پيروزى آنان، آدمى را به صبر و مقاومت دعوت مى‌كند. «إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ»
6- همه‌ى روزها روز خداست، امّا روز تجلّى قدرت خداوند حساب ديگرى دارد. (تجلّى قدرت او در قهر بر كفّار و تجلّى لطف او بر مؤمنان.) «بِأَيَّامِ اللَّهِ»
7- هرگونه جشن يا سوگوارى و مراسم ويژه‌اى كه بزرگداشت ايام‌اللَّه باشد جايز است. «ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ» (بر خلاف نظر فرقه‌ى منحرف وهّابيّت)
8- مؤمن در سختى، صبر و در رفاه، شكر مى‌كند. «صَبَّارٍ شَكُورٍ»
9- صبر زمينه درك حقيقت است. «لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ»
تفسير نور(10جلدى)، ج4، ص: 388
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ «5»
بعد از آن بيان ارسال حضرت موسى عليه السّلام را فرمايد:
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا: و هرآينه بتحقيق فرستاديم موسى را با دلايل ظاهره و معجزات باهره مانند عصا و يد بيضا و انفلاق بحر. أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ:
(بيان ارسال كه در معنى قول است) يعنى اى موسى بيرون آر قوم خود را. مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ: از تاريكيهاى جهالت و شك و شبهه به روشنائى علم و يقين و معرفت. يا بيرون آور قوم فرعون را از تاريكيهاى كفر و نفاق و ضلالت به نور ايمان و اخلاص و هدايت.
وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ: 1- و ياد بياور ايشان را به روزهاى الهى كه انتقام كشيد در آن از امم سابقه. حاصل آنكه وقايع الهى را در امّتان پيش از هلاكت و عذاب، امت خود را متذكر نما براى اينكه بيانديشند و بترسند از مخالفت، و دورى جويند از معصيت.
2- ياد بياور ايشان را به نعم الهى در ساير ايام كه در چنگال فرعون و فرعونيان گرفتار بودند و به بركت تو آنها را خلاص فرموديم.
3- مراد به ايام اللّه، سنن و افعال الهى است نسبت به بندگان خود از انعام و انتقام.
4- مجمع «1» و عياشى «2» از حضرت صادق عليه السّلام: مراد نعم الهى و آلاء
«1» مجمع البيان، جلد 3، صفحه 304.
«2» جلد 2 صفحه 222.
جلد 7 - صفحه 17
سبحانى است.
5- على بن ابراهيم قمى فرمايد «1»: ايام الهى سه است: يوم قائم، و يوم موت، و يوم قيامت.
6- در خصال «2» از حضرت باقر عليه السّلام: ايّام اللّه يوم القائم و يوم الكرة و يوم القيمة فرمود: ايام الهى: يوم قائم، و يوم رجعت، و يوم قيامت است.
بيان: منافاتى بين اين تفاسير نيست، زيرا نعمت بر مؤمن، نقمت است براى كفار، همچنين ايام مذكوره نعمت است براى گروهى، و نقمت است براى جمعى ديگر. إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ: بتحقيق كه در آنچه تذكر داديم از آيات بينات، هرآينه دلالتى است بر قدرت الهى براى هر صبر كننده‌اى در بلاى الهى و شكرگزارنده نعم سبحانى، يعنى اين دو وصف پسنديده، عادت او باشد.
تبصره: به مفاد آيه شريفه محور تذكر به آيات الهيه، دو صفت عظيم صبر و شكر مى‌باشد. اما صبر، عبارت از بردبارى در ناملايمات طاعات و مصيبات و بليات و محرمات باشد.
در كافى شريف «3» حضرت صادق عليه السّلام فرمايد: الصّبر من الايمان بمنزلة الرّاس من الجسد فاذا ذهب الرّاس ذهب الجسد كذلك اذا ذهب الصّبر ذهب الايمان صبر نسبت به ايمان به منزله سر است نسبت به انسان، يعنى چنانچه بدن بى‌سر فايده‌اى ندارد، همچنين ايمان بدون صبر ثمرى نخواهد داشت.
اما شكر، ثناى منعم است به نعم او، و قيام شكر به سه چيز است: 1- معرفت منعم. 2- شادمانى به وصول آن نعم به او. 3- كوشش در تحصيل
«1» على بن ابراهيم قمى جلد 1 صفحه 367.
«2» خصال باب الثلاثه جلد 1 صفحه 108.
«3» اصول كافى، جلد 2، صفحه 87،
جلد 7 - صفحه 18
رضاى منعم.
در كافى شريف «1» از حضرت صادق عليه السّلام فرمايد: ما انعم اللّه على عبد من نعمة فعرفها بقلبه و حمد اللّه طاهرا بلسانه فتم كلامه حتّى يؤمر له بالمزيد.
انعام نفرمايد حق تعالى نعمتى را به بنده‌اى پس بشناسد آن را به قلبش و ثنا و حمد الهى نمايد ظاهرا به لسانش، پس تمام شود كلامش مگر آنكه امر شود براى او به زيادتى.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ بِلِسانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «4» وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ «5» وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنْجاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ وَ يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ «6»
ترجمه
و نفرستاديم هيچ پيغمبرى را مگر بزبان قومش تا بيان نمايد براى آنها پس گمراه ميكند خدا كسيرا كه ميخواهد و هدايت ميكند كسيرا كه ميخواهد و او است تواناى درست كردار
و بتحقيق فرستاديم موسى را با معجزاتمان كه بيرون آور قومت را از تاريكيها بسوى روشنى و متذكّر نما آنها را بروزهاى امر خدا همانا در آن هر آينه نشانه‌ها است براى هر صبر كننده شكر گذارى
و چون گفت موسى مرقومش را كه ياد كنيد نعمت‌هاى خدا را بر شما وقتى كه نجات دادتان از كسان فرعون كه ميچشاندند بشما عذاب سخت را و سر مى‌بريدند پسرانتان را و زنده ميگذاردند زنانتان را و در آن براى شما آزمايشى بود از پروردگارتان بزرگ.
تفسير
خداوند مبعوث نفرمود هيچ پيغمبرى را مگر بلغت قوم خودش كه مرسل بر آنها بود تا بيان كند براى آنها معارف و احكام لازمه را و آنها بسهولت ادراك نمايند و بسرعت بر طبق آن عمل كنند و همچنين مبعوث فرمود پيغمبر خاتم را بلغت قومش كه عرب بودند ولى بر عرب و عجم و ترك و ديلم لذا در خصال از آنحضرت نقل نموده كه خداوند منّت گذارد بر من و فرمود اى محمّد بتحقيق فرستادم هر پيغمبرى را بسوى امّتى بزبانشان و فرستادم ترا بسوى هر سرخ و سياهى از خلق خود پس كسانيكه بديده انصاف در آيات الهى نظر ننمودند و معتقد بصدق آنها نشدند و موفق بعمل نگشتند خداوند هم آنها را بحال خودشان واگذار فرمود و گمراه شدند و كسانيكه
جلد 3 صفحه 220
بديده انصاف و اعتبار نظر نموده معتقد و موفق بعمل شدند خداوند هم تأييد و هدايت فرمود ايشانرا كه بمقامات عاليه نائل گشتند و او است خداوندى كه غالب است بمشيّت خود بر هر مشيّتى و كسى نميتواند صرف نمايد اراده او را و تمام افعالش بر وفق حكمت و مصلحت است و خداوند مبعوث فرمود حضرت موسى عليه السّلام را با آن معجزات با هرات و امر فرمود او را بآنكه بيرون آور قومت را از تاريكيهاى كفر داخل در هر فرقه‌اى باشند و وارد نما آنها را در نور ايمان و دين حقّ كه يكى است و يادآورى نما ايشان را از وقايع امم سابقه و تاريخ پيشينيانشان كه در صورت مخالفت با انبياء چگونه معذب شدند و در حال اطاعت چگونه در نعمت و عزّت و رفاهيت بودند و بنابراين ايّام اللّه كنايه از ايّام ظهور امر خدا است از نقمت و نعمت و در مجمع و عيّاشى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد از ايّام اللّه نعم و آلاء او است و قمّى ره فرموده ايّام اللّه سه روز است روز قيام قائم عليه السّلام و روز مرگ و روز قيامت و در خصال از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه ايّام اللّه روز قيام قائم و روز رجعت و روز قيامت است و ظاهرا منافاتى بين روايات و قول اوّل نيست چون اينها همه ايّام ظهور امر الهى است كه نعمت است براى قومى و نقمت است براى ديگران و اشاره باين نكته است ذيل آيه شريفه كه فرموده است در اين تغييرات دلالات و علاماتى است از قادر قاهر منتقم منعم براى كسانيكه صابرند در بلايا و شاكرند بر نعم بى‌پايان خداوند و در آيه سوّم خطاب به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مقدر است يعنى و ياد آور اهل زمان خود را از وقتى كه موسى بقوم خود فرمود متذكّر نعم الهى شويد بتفصيلى كه در سوره بقره گذشت و نكته زيادتى واو عاطفه در اين آيه آنستكه عذاب فرعونيان بنى اسرائيل را، منحصر بكشتن پسران آنها نبود لذا عطف فرموده جمله يذبّحون را بر يسومونكم و اگر و او عاطفه ذكر نشود چنانچه در آنسوره ذكر نشده بود اين جمله مفسّره و بيان براى عذاب خواهد بود و دلالت بر تعدد نوع عذاب ندارد و چون عذاب آنها علاوه بر ذبح ابناء باعمال شاقه بود عطف بو او مجوّز و مستحسن است و مراد از زنده گذاردن زنها ابقاء آنها است براى استخدام و شرح اين قضايا كه سابقا ذكر شده تكرار نميشود و در اين ابتلاء يا نجات دادن، محنت يا نعمت بزرگى بود براى آنها از جانب خداوند چنانچه گذشت.
جلد 3 صفحه 221
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد أَرسَلنا مُوسي بِآياتِنا أَن أَخرِج قَومَك‌َ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَي النُّورِ وَ ذَكِّرهُم بِأَيّام‌ِ اللّه‌ِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبّارٍ شَكُورٍ «5»
و هر آينه بتحقيق ما فرستاديم موسي را بآيات خود و معجزات باهرات و دستور داديم که بيرون آور قوم خود را از ظلمت و تاريكي بنور و روشنايي و بياد بياور آنها را بايام الهي نسبت بامم سابقه و انبياء سلف بدرستي که در اينکه ارسال موسي و آيات و معجزات او هر آينه آياتيست از براي هر صبر كننده شكرگزار.
وَ لَقَد أَرسَلنا مُوسي بِآياتِنا آيات موسي بسيار بوده مثل عصا که حيّه و ثعبان و جان‌ّ ميشد مار و افعي و اژدها، بدريا ميزد دوازده جاده پيدا ميشد، بسنگ ميزد دوازده چشمه آب بيرون ميآمد و يد و بيضا و ارسال من‌ّ و سلوي و اظلال غمامه و غرق فرعونيان و احياء هفتاد نفر که برجفه هلاك شده بودند و احياء موسي در ذبح بقره و غير اينها که ميفرمايد‌قال‌‌به فِي تِسع‌ِ آيات‌ٍ إِلي فِرعَون‌َ وَ قَومِه‌ِ نمل آيه 12.
أَن أَخرِج قَومَك‌َ بني اسرائيل را من الظلمات ظلمت كفر و شرك
جلد 11 - صفحه 361
و تسلط فرعونيان که ابناء آنها را ذبح ميكردند و زنهاي آنها را بكنيزي ميبردند و آنها را باعمال شاقه وادار ميكردند.
الي النور نور ايمان و هدايت و نجات از فرعونيان.
وَ ذَكِّرهُم بِأَيّام‌ِ اللّه‌ِ غرق قوم نوح، هلاكت عاد بباد و ثمود بصيحه و صاعقه و قوم لوط بامطار حجاره و خسف و قوم شعيب بصيحه و رجفه.
إِنَّ فِي ذلِكَ ممكن است مشار اليه ارسال موسي باشد چنانچه در ترجمه گذشت و ممكن است ايام اللّه باشد لايات و ادله و براهين و حجت باشد لِكُلِّ صَبّارٍ شَكُورٍ گفتيم سه قسم صبر داريم: صبر بر بلاء و مصائب، صبر بر زحمت و مشقت عبادت، صبر بر جلوگيري نفس از ارتكاب معاصي و صبّار ثابت الصبر است که هر چه بلاء و مصائب سخت شود و هر چه تحصيل ايمان و علم و عبادات مشقت پيدا كند و هر چه اسباب معاصي و كفر و ضلالت زياد شود دست از صبر برندارد، و شكور هم بسيار شاكر باشد نسبت بجميع نعمتهاي الهي چه تكوينيات باشد نعمت حيات، صحت اعضاء و جوارح، نعمت عقل و قواي نفسانيه و نعمت ارزاق از نباتات و حيوانات و شمس و قمر و باران و غير اينها که در همين سوره آيه 36 ميفرمايد وَ إِن تَعُدُّوا نِعمَت‌َ اللّه‌ِ لا تُحصُوها و در سوره نحل آيه 18 هم دارد و چه تشريعيات از ارسال رسل و نصب خليفه و جعل احكام و غيرها
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 5)- در این آیه به یکی از نمونه‌های ارسال پیامبران در مقابل طاغوتهای عصر خود به منظور خارج کردن آنان از ظلمتها به نور اشاره کرده، می‌فرماید: «و ما موسی را با آیات خود (معجزات گوناگون) فرستادیم و به او فرمان دادیم که قوم خودت را از ظلمات به سوی نور بیرون آر»! (وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ).
سپس به یکی از مأموریتهای بزرگ موسی اشاره کرده، می‌فرماید: «ایام الهی و روزهای خدا را به یاد قوم خود بیاور» (وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ).
«بِأَیَّامِ اللَّهِ» تمام روزهایی است که دارای عظمتی در تاریخ زندگی بشر است.
هر روز که فصل تازه‌ای در زندگی انسانها گشوده، و درس عبرتی به آنها داده و ظهور و قیام پیامبری در آن بوده، یا طاغوت و فرعون گردنکشی در آن به قعر درّه نیستی فرستاده شده، خلاصه هر روز که حق و عدالتی بر پا شده و ظلم و بدعتی خاموش گشته، همه آنها از ایام اللّه است.
در حدیثی از امام باقر علیه السّلام می‌خوانیم که فرمود: «ایام اللّه، روز قیام مهدی موعود- عج- و روز رجعت و روز قیامت است».
در پایان آیه می‌فرماید: «در این سخن و در همه ایام اللّه، آیات و نشانه‌هایی است برای هر انسان شکیبا و پراستقامت و شکرگزار» (إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ).
به این ترتیب افراد با ایمان نه در مشکلات و روزهای سخت دست و پای خود را گم می‌کنند، و تسلیم حوادث می‌شوند و نه در روزهای پیروزی و نعمت گرفتار غرور و غفلت می‌گردند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
